प्रस्तावना
पावसाळा हा शेतकऱ्यांसाठी आशेचा हंगाम असतो, पण त्याचबरोबर तो अनेक पिकांच्या रोगांचेही आगमन घेऊन येतो. हवेतली आर्द्रता, सततचा पाऊस, ओलसर माती आणि ढगाळ वातावरणामुळे बुरशीजन्य, जिवाणूजन्य व विषाणूजन्य रोगांचा धोका वाढतो. योग्य वेळी रोग ओळखून योग्य उपचार केल्यास नुकसान टाळता येते.
1️⃣ प्रमुख पिकांचे रोग
A. तांदूळ (भात)
- ब्लास्ट रोग (Blast Disease) – पानांवर तपकिरी डाग, कडेकडेला पांढरेपणा.
- शीथ ब्लाइट (Sheath Blight) – पानाच्या तळाशी पाण्याचे डाग व नंतर सुकणे.
- बॅक्टेरियल लीफ ब्लाइट – पाने पिवळी होणे व सुकणे.
B. सोयाबीन
- अँथ्रॅक्नोज (Anthracnose) – शेंगा व खोडावर काळे डाग.
- रस्ट (Rust) – पानांच्या खालच्या बाजूस पिवळसर-तपकिरी ठिपके.
- पर्पल सीड स्टेन – बियाण्याचा रंग बदलणे.
C. भाजीपाला
- डॅम्पिंग ऑफ – रोपे कुजणे.
- लीफ ब्लाइट – पानांवर पिवळे/तपकिरी डाग.
- फळ कुज – फळांवर पाण्याचे डाग व नंतर कुजणे.
2️⃣ रोग ओळखण्याचे सोपे मार्ग
- पानांवर अनियमित रंगबदल किंवा डाग दिसणे
- पाने पिवळी पडणे व वाळणे
- फुलोरा कमी येणे किंवा गळणे
- फळे व शेंगा कुजणे
- खोड सडणे
3️⃣ सेंद्रिय व कमी खर्चातील उपाय
- निंबोळी अर्क (5%) फवारणी – बुरशी व कीटकांवर प्रभावी.
- तंबाखू अर्क – पाने चोळून पाण्यात मिसळून फवारणी.
- छाछ फवारणी – पानांवर बुरशी रोखण्यासाठी.
- तांदळाच्या पाण्याचा वापर – सूक्ष्मजीव वाढीसाठी.
- रोगट अवशेष जाळून टाकणे.
- पिकांमधील अंतर ठेवणे व हवेची खेळती जागा ठेवणे.
4️⃣ रासायनिक उपाय (योग्य प्रमाणातच)
- कार्बेन्डाझीम (0.1%) – बुरशीजन्य रोगांसाठी.
- मॅन्कोझेब (0.25%) – पानावरील रोगांसाठी.
- कॉपर ऑक्सिक्लोराईड (0.3%) – बॅक्टेरियल रोगांसाठी.
- (फवारणी करताना मास्क, हातमोजे व योग्य कपडे घालावेत.)
5️⃣ सरकारी मदत व हेल्पलाईन
- कृषी विभाग हेल्पलाईन: 1800-233-4115
- महा अ‍ॅग्री अ‍ॅप – रोग ओळख व उपायांसाठी.
- स्थानिक कृषी सहाय्यक व तालुका कृषी अधिकारी यांच्याशी संपर्क.
6️⃣ प्रतिबंधक पद्धती
- बियाणे प्रक्रिया – बियाणे पेरण्यापूर्वी फंगीसाईडने प्रक्रिया करणे.
- पाणी साचू न देणे.
- रोगट पिकांचे अवशेष नष्ट करणे.
- पिकांचे फेरपालट (Crop Rotation) करणे.
7️⃣ शेतकऱ्यांच्या यशोगाथा
नाशिक जिल्ह्यातील संजय शिंदे यांनी 2024 च्या पावसाळ्यात ड्रिप सिंचनासोबत निंबोळी अर्काची नियमित फवारणी केली. पिकांना ब्लास्ट रोगाचा प्रादुर्भाव झाला नाही आणि उत्पादन २०% ने वाढले.
निष्कर्ष
पावसाळ्यात पिकांची योग्य काळजी घेतली तर रोगांमुळे होणारे नुकसान टाळता येते. वेळेवर रोग ओळखणे, योग्य सेंद्रिय किंवा रासायनिक उपाय करणे, आणि प्रतिबंधक उपाय अंगीकारणे – हेच यशाचे रहस्य आहे.
📌 तुम्हाला
हा लेख कसा वाटला? खाली कॉमेंटमध्ये नक्की कळवा आणि अशाच आणखी अपडेटसाठी आमच्या वेबसाइटला
भेट देत राहा – www.majhamahanews.in
Soratemplates is a blogger resources site is a provider of high quality blogger template with premium looking layout and robust design
0 $type={blogger}:
टिप्पणी पोस्ट करा